Zacznijmy od krótkiego wstępu.
Recenzja jest to tekst (zazwyczaj umieszczony w prasie) będący krytycznym omówieniem jakiegoś dzieła sztuki lub wydarzenia kulturowego. Każda recenzja zawiera dokładne informacje o dziele i opinię autora o nim.
1. Cele recenzji:
* Poinformowanie odbiorcy (czytelnika, słuchacza) o istnieniu dzieła (literackiego, filmowego, muzycznego).
* Ocena dzieła według kryteriów obowiązujących w danej dziedzinie sztuki.
* Zachęcenie odbiorcy do poznania dzieła (Uwaga! Nawet gdy recenzent krytykuje dzieło, to powinien zachęcić do jego obejrzenia, przeczytania – po to, by odbiorca mógł porównać opinię recenzenta z własną).
Zanim napiszesz…
^Zbierz informację na temat utworu, o którym chcesz pisać.
^Pamiętaj aby zapisać najważniejsze dane: tytuł, nazwisko autora, wykonawców, twórców muzyki itd.
^Zastanów się, co Ci się podobało, a co nie, co zamierzasz skrytykować, a co pochwalić. Zbierz argumenty.
^Zdecyduj się, co zamierzasz zaakcentować w swojej recenzji, czemu poświęcisz największą uwagę – może to być element utworu, który Ci się spodobał albo wręcz przeciwnie.
^Możesz porównać swoją opinię z innymi recenzjami albo z opinią Twoich kolegów. Staraj się jednak niczym nie sugerować, zachowaj indywidualne spojrzenie. Masz pełne prawo do własnych sądów, o ile będziesz umiał znaleźć dla nich rozsądne argumenty.
Aby recenzja była udana…
1. Recenzent powinien poinformować odbiorców o dziele, musi wiec podawać prawdziwe, dokładne informacje.
TAK
Marek Kondrat w roli Hrabiego zyskał uznanie widzów.
Na wystawie zgromadzono pracę 12 artystów francuskich i holenderskich.
NIE
Aktor grający Hrabiego z pewnością zasługuje na uznanie.
Na wystawie były pracę wielu artystów z rożnych krajów.
2. Recenzent powinien posługiwać się fachowym słownictwem z danej dziedziny sztuki.
TAK
Słowa uznania należą się scenografowi za utworzenie bardzo oryginalnej dekoracji.
Uwagę czytelnika z pewnością przykuje wątek przygodowy – historia poszukiwań tajemniczego skarbu Inków.
NIE
Słowa uznania należą się osobie, która wymyśliła niezwykłe ozdoby sceny.
Z pewnością wielu osobom spodoba się opis przygód związanych z poszukiwaniami tajemniczego skarbu Inków.
3. Recenzent wprowadza w tematykę utworu, przedstawia jego problematykę, ale go nie streszcza.
TAK
Nowy film opowiada o przygodach 10-letniego chłopca i trojki jego nietypowych przyjaciół.
Na wystawie zaprezentowano zdjęcia z tzw. cyklu miejskiego – portrety prostych robotników, kupców, sceny z życia mieszkańców bloków.
NIE
Na początku filmu poznajemy chłopca, który postanawia wyruszyć w świat, więc nocą opuszcza swój dom i namawia do ucieczki troje swoich dziwnych przyjaciół.
Zdjęcia przedstawiają robotników, którzy pracują na budowie albo mają przerwę w pracy i jedzą obiad. Na innych zdjęciach są pokazani ludzie, którzy mieszkają w blokach – jedni rozmawiają, inni wracają z pracy, niosą zakupy.
4. Recenzent argumentuje swoją opinię.
TAK
Mój sprzeciw natomiast wywolało obsadzanie Izabelli Scorupco w roli Heleny. Zbyt współczesna uroda, widoczna sztuczność aktorki i wyraźne kłopoty w posługiwaniu się językiem polskim – nie tak wyobrażałam sobie ukochaną Skrzetuskiego.
Marcina Borowicza na początku trudno było darzyć sympatią – to rozkapryszony, egoistyczny i tchórzliwy dzieciak. Stopniowo jednak zmienia się, dorośleje – jego odważne przeciwstawianie się rusyfikatorom z pewnością zasługuje na szacunek.
NIE
Nie podobała mi się Izabella Scorupco jako Helena, ponieważ zupełnie nie pasowała do tej roli.
Marcina Borowicza na początku trudno lubić, nie wzbudza wcale sympatii. Później jednak dorośleje i już zasługuje na szacunek.
5. Recenzent powinien wyrazić opinię o wartości utworu – określić, co nowego wnosi on do kultury, dla kogo jest przeznaczony.
TAK
Wystawa przybliżyła twórczość artystów, o których do tej pory mona było jedynie przeczytać w książkach. To fantastyczne przedsięwzięcie na długo zostanie w pamięci zwiedzających.
Powieść adresowana jest do młodzieży, ale z pewnością jej filozoficzne przesłanie oraz dowcipne dialogi i wartka akcja zyskają uznanie również starszych czytelników.
NIE
Dobrze, że taka wystawa się odbyła, bo wiele osób z ochota ją zwiedziło.
W powieści jest dużo śmiesznych dialogów i mądrych myśli – to powinno się spodobać czytelnikom.
Krok po kroku… piszemy recenzję
1. Tytuł recenzji
Bądź oryginalny! Dobry tytuł podwyższa jej ocenę. Tytuł powinien zachęcić do przeczytania recenzji, może też od razu ujawnić stosunek recenzenta do omawianego dzieła.
W roli tytułu może wystąpić:
*cytat (pamiętaj o podaniu autora słów)
“Zagrajcie mi to pięknie”(Andrzej Wajda)
Jak pięknie można zagrać “Pana Tadeusza?”
*związek frazeologiczny lub przysłowie
Jak pies z kotem – refleksje po lekturze “Zemsty” Aleksandra Fredry.
*lub Twoje osobiste wrażenia
Moja wizyta w Soplicowie – recenzja filmu “Pan Tadeusz”
2. Zdanie wprowadzające
Przedstaw, czego będzie dotyczyć recenzja. Czasem ważna może być informacja, w jaki sposób zetknąłeś się z tym utworem. Albo – dlaczego miałeś okazje uczestniczyć w tym zdarzeniu, np.
W zeszłym tygodniu razem z klasą byliśmy…
Niedawno przeczytałem…
W sobotę wieczorem zupełnie przypadkowo włączyłem telewizor i obejrzałem…
3. Określenie problematyki utworu
*O czym opowiada?
*Jaki jest gatunek utworu?
*Czy jest to otwór (np. film) od dawna oczekiwany?
W tym punkcie spróbuj w kilku zdaniach zawrzeć najważniejsze przesłanie utworu, np.
…to nietypowa opowieść o losach młodych żołnierzy, którzy…
… zgromadzono pracę plastyków, którzy posługują się bardzo oryginalną techniką…
Tu także musisz zawrzeć informację o twórcy – pisarzu, reżyserze itd. Czy już wcześniej miałeś kontakt z jego twórczością? Jeśli tak, jaka była Twoja dotychczasowa opinia? Czy ten utwór ją zmienił, czy potwierdził?
np.
Komediowy debiut……….zaskoczył wszystkich krytyków i widzów. Znany dotychczas jako reżyser poważnych, często smutnych filmów dokumentalnych………….okazał się doskonałym satyrykiem.
4. Krytyczna analiza poszczególnych elementów struktury dzieła
*Akcja – wartka, żywa czy powolna? Czy jest ona ważnym elementem (w przypadku filmów i książek przygodowych lub sensacyjnych tak, w przypadku utworów psychologicznych i obyczajowych ustępuje pierwszeństwa kreacją bohaterów). Omów najważniejsze wątki – czy któryś z nich szczególnie Ci się spodobał?
*Bohaterowie
– Pozytywni czy nie?
– Wzbudzają sympatię czy są obojętni?
– Czy z którymś z nich utożsamiasz się?
– Czy ich postępowanie wpłynęło na Twoje poglądy?
– Jak oceniasz film lub spektakl teatralny, w tym miejscu omów grę aktorów.
*Pozostałe elementy
– opisy
– sposób narracji
– język utworu
– w filmie – zdjęcia, muzyka, kostiumy…
Uwaga!
Nie musisz dokładnie analizować wszystkich elementów. Możesz skupić się na akcji lub na bohaterach. Ale chociaż w jednym zdaniu wyraź opinię na temat każdego zagadnienia, np.
Na uznanie zasługuje doskonale dopasowana muzyka autorstwa……
Najważniejszym wątkiem jest z pewnością przemiana głównego bohatera – temu zagadnieniu chciałbym więc poświęcić najwięcej uwagi.
Nie bój się – krytykuj!Ale rozsądnie. Musisz przedstawić sensowne argumenty. Możesz też powołać się na opinię innych, ustosunkuj się do niej, np.
Wszystkich zachwyciła….., ja jednak uważam….
5. Twoja ocena utworu
Poświeć sporo uwagi temu fragmentowi pracy – masz możliwość zaprezentowania własnych poglądów nie tylko o konkretnym utworze, ale także na temat Twoich kulturalnych upodobań i gustów, znajomości sztuki, potrzeby kontaktów młodzieży z rożnymi rodzajami sztuki (jakimi?), doboru lektur szkolnych itd.
POMOC!
1. Książka(manga)
***Co powinno znaleźć się w recenzji:***
– tytuł, nazwisko autora,
– przedstawienie problematyki (czego dotyczy akcja, główne wątki),
– określenie gatunku literackiego,
– ocena postępowania bohaterów,
– ocena narracji (żywa, łatwa w odbiorze czy raczej nie?), stylu (prosty, zrozumiały czy trudny, wymagający skupienia?),
– możesz także ocenić trafność tytułu (spróbować go wyjaśnić, jeśli jest metaforyczny) oraz szatę graficzna książki (sposób wydania, ilustrację),
podsumowanie Twojej opinii o książce: Czy warto ją przeczytać? Komu ją polecasz? Dlaczego?
*** Słowniczek***
najnowsze dzieło, debiut pisarski, kontynuacja cyklu, pisarz, autor, twórca, poeta, prozaik, świat przedstawiony, narracja, bohaterowie, niejednoznaczny sens utworu, perspektywa narracyjna, sposób kreowania postaci, główny wątek, zasadniczy problem.
2. Filmu(anime)
***Co powinno znaleźć się w recenzji:***
– czas i miejsce projekcyjne filmu,
– podanie tytułu i nazwiska autora dzieła, jeżeli film jest ekranizacją dzieła literackiego (nie zawsze tytuł filmu jest taki sam jak książki),
– krótka informacja o reżyserze,
– przedstawienie obsady, ocena obsady (czy dobrze dobrani aktorzy)
– ocena gry aktorów (możesz wybrać najlepsza postać i skontrastować ją z aktorem, którego gra nie spodobała Ci się) – warto również zwrócić uwagę na postacie drugoplanowe i epizodyczne; pamiętaj też, że trudno wzbudzić sympatię widzów, grając mordercę lub wampira,
– ocena pozostałych elementów filmu (akcji, scenariusza, zdjęcia, muzyki) – tu także podać nazwiska twórców,
– porównanie filmu z dziełem literackim (jeśli jest to ekranizacja) – czy film jest wierny wobec pierwowzoru czy odbiega od niego? Wzbogacił dzieło literackie czy je zubożył? Zachęcił Cię do przeczytania (jeśli do tej pory nie znałeś książki) czy wręcz odwrotnie?
– podsumowanie Twojej opinii o filmie – komu byś polecił obejrzenie go? A może jesteś rozczarowany filmem? Dlaczego?
***Słowniczek***
ekranizacja, filmowa adaptacja, wierność wobec literackiego pierwowzoru, zamysł reżysera, koncepcja filmu, wartka akcja, niespodziewane zwroty akcji, zaskakujące rozwiązanie, scena finałowa, trzyma w napięciu, wybitna obsada, nastrojowa muzyka, muzyczne tło filmu, malownicze pejzaże, doborowa obsada.
3. Ocena
***Słowniczek***
na krytykę zasługuje, na pochwałę zasługuje, należą się słowa uznania, niebanalne rozwiązanie, szczególnie, najbardziej, wyjątkowo entuzjastyczne przyjęcie, spotkało się z dużym uznaniem (ostrą krytyką), szeroki krąg odbiorców, reakcja publiczności, wzbudza zachwyt, sympatię, przypadła do gustu, utwór adresowany do…., przeznaczony dla…., koniecznie trzeba zobaczyć.